Орчуулга л ...

Нэг эссэ харж байтал иймэрхүү тодорхойлолт таараад, орчуулав: "Аюулыг мэдрэх гэдэг нь --- Субъектийн объективд хандах сэтгэлзүйн когнитив конструкц юм". Ой, энэ одоо юу вэ?! "Драммын академик театрын билетийн касс" гэдэг шиг л юм болцон байшд. Зүй нь бол "Дуурь бүжгийн эрдмийн хүрээлэнгийн тасалбар түгээгүүр" гээд хэлчих юмыг л монгол хүн байж нэг ч монгол үг хэрэглэхгүй, оросоор яриад байгаамуу гэхээр дунд нь монгол холбоос нөхцөлүүд явжийдаг, иймэрхүү холион бантан болгов оо гээд манай дээхэн үеийн хэл шинжлэлийн акулууд харамсаж халаглаж бас засаж залруулж өгдөг байсан даа. Дээрх хачин юмыг биччээд тэрэндээ учиргүй баясаж байхдаа үүнийг санаж ... дохио авчийнаа.

Ажлын газрын нэг өвөө сонин уншиж суугаад “Дүүрэн сюрпризтэй шоу” гэж уяангалуулсанаа гуравхан үгтэй гарчигт хоёр нь гадаад үг байхым, хэвлэл ийм байхаар ч дээ гээд уртаа санаа алдахаар нь хажуунаас нь хошуу нэмэрлээд “ингэж бичкү бол уншигчид нь хүлээж авкү, тоохгүй байх л дөө” гэчихсэнд тэр өвөө нэг том харсанаа дуугуй байсан нь лав эсэргүүцээгүйн тэмдэг мөн. Жишээ нь “Дүүрэн гэнэтийн бэлэгтэй наадаан” гэчвэл хүмүүс энэ одоо аль нутгийн аялага вэ гээд нөгөө шоудсан сурвалжлагчийг шоолох байлгүй, (эсрэгээрээ яасан ийсэн наадаан гэнүү гээд учиргүй сонирхож ч магадгүй л юм, судлах л эд (чухал царайлав)).

Одоо ч хэл сэтгэхүйн холбогдолын тухай их ярьцгаах болж. Ер нь цэгцтэй сэтгэдэг хүн цэгцтэй ярина гэсэн үг. Хэл яриа цэгцтэй байна гэдэг эргээд сэтгэхүйгээ хурцалж явдаг. Тэхээр хэл эвдэрнэ гэдэг сэтгэхүйг эвдэхийн цондон, нэг хүн дээр бол мэдэгдэхгүй л дээ, үе дамжсан ард түмний хувьд гээд бодохоор ..., эх хэлээ гамна, хайрла гээд захиад байдаг нь сэтгэхүйгээ замбараагүйтүүлэхгүй, онч цэцэн байлгаа гэсэн санаа гэж болохоор. Манайхан өгүүлэгдэхүүн өгүүлэхүүн доогуур нь дээгүүр нь хэдэн зураас татахуу яахуу гэсээр суутал дэлхийн хэл шинжлэл нь бараа сураггүй тасарч сэтгэлзүйн талаасаа бол ийм, тархины үйл ажиллагаа талаасаа бол тийм байна гээд олон шинжлэх ухааны уулзвар дээр хэл яриаг задалж шинжлээд баллаж байнашд. Судалгаан дээрээ үндэслэж бүтээсэн орчуулгын машин нь орчуулагч мэргэжлийг халжийнэ. За энэ ч яахав.

Одоохондоо бидэнд хүртээлтэй нь гадны олон нэр томъёог яаж орчуулахав, ерөөсөө орчуулах уу болих уу гэдэг бөөн асуудал. Хятадууд бол эхлээд тэр чигээр нь авч хэрэглэдэг, тэгээд яваандаа тохирох хятад үгийг оноох юмуу шинэ үг зохиох маягаар мөлхөө арга ашиглах жишээтэй.
Миний оршуулчихсан дээрх өгүүлбэрийн хувьд залруулбал:

“Аюулыг мэдрэх гэдэг нь --- субъектийн бодит юманд хандах сэтгэлзүйн үнэлгээ, мэдрэмжийн нэгдэц юм” (бас л наалдацгүй юмаа). Жишээгээр тайлбарлавал Хойд Солонгос (субъект)-ын хувьд АНУ-ын цөмийн байгууламж (объект) нь аюул дагуулан заналхийлэгч (когнитив) тун болзошгүй дайсан(конструкц) гэж л хэлэх гээд байгаа ухаантайн. Гэтэл Япончуудын хувьд АНУ-ын цөмийн байгууламж огтхон ч айдас төрүүлдэггүй. Тэхээр субъектийн объектод хийх когнитив ямар байгаагаас аюулын тухай мэдрэмж адилгүй тусдаг г.м.

Эцэст нь, орчуулга хийхдээ көдөлмөрчид гадагад хэлэнд хэт автаад эх хэлрүүгээ маневрлаж чадахгүй болчдог тал бий (мундагтаа ч биш угаас гадаад хэл үзэж байгаа хэн ч ингэж автдаг). Тэгвэл жинкэн нэгэн эрдэмтэний шоглож орчуулсанчлан:

“Нүднүүдийн нулимснууд нь хацарнуудаа дагаад урсацгаана" шүү дээ...