Tuesday 25 September 2007

Нүүрс ба цагаан цас

Д.Пүрэвдорж гуайн “Хар цас” найраглал гоё шүү ... гэхдээ дайн дажингүй энх цагт төрчихөөд хар цасыг харах тавилантай байж бяднуус. Одоо ч юу юугүй цас бударч нүүрсний утаа суунаглахаар угартаа хахана даа УБ минь. Нүүрс, нүүрс ... нүүрсхэн чамдаа би дуртай. Учир нь:

Нүүрснээс шингэн түлш гаргах тухайд анх тэртээ 1927 онд германууд боловсруулсан байна. Улмаар эдүгээ гэхэд нүүрсээр эрчим хүч үйлдвэрлэхийн сацуу шатахуун болгон ашиглаж буй. Өнөөдөр дэлхий дээр нүүрсээс шингэн ба хий гаргаж эрчим хүч үйлдвэрлэх болсноор дан ганц нефтийг хараад суухгүй болжээ. Нүүрсний боловсруулах үйлдвэр нь нефть, байгалийн хийн нөөцгүй орны хувьд нефтийн цооног, хийн хоолой л гэсэн үг. Хятад улс нефть импортын хараат байдлаа саармагжуулах зайлшгүй сонголт гэж үзээд нүүрс боловсруулах үйлдвэр байгуулахад зориулж 2006-2020 оны хооронд 1 триллион юанийн хөрөнгө оруулалт хаяхаар шийдвэрлэсэн байна, нүүрсний улалмжлалт хэлбэрийн уурын зуухнуудаа халаад шинэ боловсруулах үйлдвэрүүд барьж эхэллээ. Хятадын аз болоход нүүрсний нөөцөөр дэлхийд 3-рт ордог арвин.

Монгол орны хувьд юу их байна нүүрс их байна, гэтэл нүүрсийг шингэрүүлж хий болгож бензин эрчим хүч гаргаж авдаг тухай сонсоогүй хүн зөндөө байгаа, нүүрсийг зуухруу л шидэж болдог гэдэг ойлголтоос салаагүй дарга даамлууд ч байх шиг. Гэхдээ нүүрс боловсруулах үйлдвэр барих тухай манайхан ярьдаггүй биш, хэсэг инженер залуус метанолын тухай бүхэл бүтэн буурьтай судлагаа хийсэн байдаг, нүүрсээс шингэн түлш гаргах талаар ганц сэдэвт докторын зэрэг горилсон эрдэмтэн ч бий. Засгийн газрын “Нүүрс” хөтөлбөрт нүүрснээс хийн ба шингэн түлш гарган авах, эрчим хүчний цэвэр технологийг нэвтрүүлэх гээд сайхан сайхан зорилт бас байх юм.

Үг хэл биш үйл хөдлөл л санаа бодлын сүүдэр байдаг билээ.

Бид тэгвэл юуг хийж байгаа вэ? Яг эсрэгээр үйлдэж сууна. Хятадууд бага багаар уламжлалт уурын зуухаа буулгаж шинэ үйлдвэр барих болсноор уурын зуухны хуучин “тогоо шанага”-нуудаа яахав гэдэг асуудал ургахад монголруу хямд үнээр борлуулж бид ч улс даяар тархсан бараг сум болгоны уурын зуухаа шинэчилж байна гэж баярлаад л, энд тэндгүй тогоогоо солиод л … дэндүү олон баримт бий, гаалиар орж ирсэн уурын зуухны тогоо төхөөрөмжийн үнийн дүнг нэгтгээд харах юмсан, тэр нь бүгд төсвийн мөнгөөр хийгдсэн, хятадын гологдол хаягдалыг далдаруулахад бид улсаасаа хандив өргөөд л… нүдээр харахад уурын зуухнууд алхам ахисан мэт боловч, бидэнд өөр тийшээ хэд харайх боломж байсныг харахыг хүсдэггүй юм уу … Нүүрсээс хий шингэн гаргаж авах үйлдвэр яагаад монголд баригдаж болохгүй байгаа юм бэ? Мөнгө санхүү л гэж бүү хэлтүгэй, ашгаа хэдхэн жилийн дараа нөхөж болох тооцоог бие дааж хийсэн судалгаагаар нотолсон инженерүүд байна шүү дээ.

Юутай ч нүүрс боловсруулах үйлдвэр байгуулахад монголд гарах ашиг тус нь юу вэ гэхээр:

- Бензин шатахууны 100% импортын хараат бадлаас бага ч атугай ангижрана, оросууд нефтийн экспортын татвараа нэмэх сургаар монголд суурь үнэ донсолж байдаг арчаагүй байдлыг дотооддоо хянаж зохицуулах боломжтой болно гэх мэтээр эдийн засгийн стратеги ач холбогдлыг нь тоочиж барах юм биш.

-Улаанбаатар гамшигийн бүс гэгдэхээ болихоор өвөл хотдоо төөрөхгүй байхаас авахуулаад хар цасан дээгүүр шажигнуулан алхахгүй, амьгалын замын өвчин дэлгэрэхгүй, нялхас мэндлэхдээ л 60-тай тамхичин өвгөнийх шиг уушгитай төрөхгүй, хүн амын удмын сан гажигтахгүйсэн.

Цаашлаад ач холбогдол гэдэг үгийг хэд л бол хэд хэлэх байна. Бид арвай буудайг шууд амруугаа хийдэггүй, тээрэмдээд гурил болгоод талх бариад идэж заншсан ... лугаа адил нүүрсийг “тээрэмдье”. Ингэж хийхэд бидэнд юу дутаад байна даа?

Saturday 8 September 2007

эхнэрүүд ба нөхрүүд

Нээх тоодоггүй байтлаа ойрын үеэс л хүүхэд гэнгүүт хачин болоод, чимкээд чимкээд, үнсээд, базаад, татаад, хазаад ... харсан даруйд хайр хүрээд л хамаг биеэр садист сэдэл төрдөг болчихлоо ... яаж байгаа юм бол оо, ө энэ чинь?! гэнэт дотор сэртхийгээд аваарын дохио иы-ун иы-ун ... хүүхэд!!! ... баларсаан, цонхоор гэрэл орж ирээд гэндүүлж байгаад гэдсэн дээгүүр тусчихаж ... үхсэн мэт нам унтдагийн гай ... Гэтэл саяхан хамаатны охин дүү хоол үнэртэхээр дотор муухайрдаг болсон тухайгаа сонсгож садист зангий минь учгийг тайлав, үл мэдэгдэх гэрлийн тухай бодлоо орхив.

Гэр бүл хүүхэд гэснээс орчин үед гэр бүлийн хэв загвар асар өөрчлөгдөж байгаа гэж гэр бүл судлаач Намжил багш ярьдаг байж билээ. Хүй нэгдлийн үед нэг эхнэр олон нөхөр, дараа нь нэг нөхөр олон эхнэр, өнгөрсөн зуунд нэг эхнэр нэг нөхөр ... харин одоо эхнэрүүд ба нөхрүүд, хэний ч нөхөр хэний ч эхнэр байж болно гсн, худлаа худлаа ... гэхдээ л хамтран амьдрагч гэдэг шинэ хэлбэр өргөн тархаад байгаа, уламжлалт гэр бүлийн чанд жудаг суларсан г.м ... олон ч эхнэр нөхрүүд цаанаа ... хэн хэн нь хүлээн зөвшөөрөөд л, мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг яваад л, ер нь ил хэлэлцэх нь л дутуу байгаа байх. Нэг иймэрхүү.

Аав ээжүүдээ бид ийм байдлаар хэзээ ч төсөөлж чадахгүй дээ, угаасаа тиймэрхүү “ёс бус бодол” ухаан санаанд нь бууж ирэх ч үгүй хүмүүс. Харин бядны үеийнхэн болбаас, - насаараа нэгхэн хүнтэй юу, ёстой араач даа ... ... Гэхдээ л бидний өсвөр насны төсөөлөлд хайртай хүнтэйгээ учраад хүүхэдтэй болоод насаараа тэрнийгээ хайрлана гээл үлгэрийн бодол байдаг л байсан шдээ. Нийгмийн сэтгэлзүй, орчин нөхцөл шууд нөлөөлөх юмаа, болохгүй гээд хорьж болохгүй нэг тиймэрхүү үзэгдэл юм даа. Мэдээжийн хэрэг аль ч нийгэмд ну-а байж л байсан. Амьдралд хүн аль алдахыг тэр гэхэв, цаг хугацааны зөрүүнд золиос болсон дурлалын хувьд асуудал өөр л дөө. Гэхдээ энд нийгэм гэдэг утгаараа олонхийн тухай ярьж байгаа хэрэг. Манай монголд гэр бүлийн шинэ хэв загварыг бахдалтайяа бүтээн байгуулцгааж байнаа. Гэхдээ ямар юм нь ч байсан хайртай нэгнээ өөр хүнтэй хуваалцаад суухыг хүсэхгүй биз дээ. Ердөө л махбодийн хэрэгцээнд тулгуурлаж цэнгэн хөгжилдөж байснаас, тархины таашаалаар сэтгэл сэвгүй явсан нь дээр баймаар ч юм шиг. Хатуу консерватив байх онцгүй л дээ, гэхдээ л ... Хэрхэхийг эхнэрүүд нөхрүүд цөмөөрөө мэдтүгэй жэхшиг.

Sunday 2 September 2007

дусал

Бороонд шалба норохуй ... зуурхан агшинд түүнийг бодно, этгээд занд нь эгдүүцнэ, хачин ихээр санана ...

Гурван жил нөхөрлөсөн жижигхэн хөх дугуйгаа жийгээд номынсан байр хоёрын дунд хичнээн ч жайжигнав даа ... даруу зан гаргаж байгаа даа ч биш, 9 сарын 1 гэхэд л номын санд сул суудал олддоггүй тийм галзуу өрсөлдөөнт шороон түмэн оюутнуудын дэргэд би мэт нь ичмээр, ичээд л баймаар гсн (тэнэглэв)

Дугуйны ард найз дүүгээ сундлаад намрын чийгтэй бороонд инээд хадуулсан хоёр "циркчин" байдгаараа баясаад л ... сургуулийн зам дээр дөнгөж унасан канадын далбааных шиг навчсын шарлаж амжаагүй тасархай дээгүүр туучин өнгөрөхөд ... цайлган гэмгүй хүүхэд насандаа буцаад очсон дайтай сэтгэл хөнгөн, дэврүүн, үл анзаарам жаргалтай ... бороон дуслууд нүүрэн дээгүүр бөнжигнөн урсаж нэг нэгээрээ харайн доош тасрахуйд тэнгэрээс түг түмэн дусал газар дэлхийг эзэгнэхээр чөлөөт хурдаар асуй ... өчүүхэн миний үс туг тугаараа нальчийж номхороод, битүү чийгэнд бие минь сэрвийж, байгалийн халдагад бууж өгсөн ч ... байжий би хатах л болно. Би амьдарч байна, амьдрал намайг хатаана, сэврээнэ, тэгээд үрчийлгэнэ, бүр хорчийлгоно... (ухаарав)

Мэдрэмжүүд минь

Бясалгалд суув аа. 10 хоног чимээгүй суудаг. Өмнө нь зөндөө удаа явж байсан л даа. Энэ удаад арвин ургацтай харин. Урьд нь суухдаа юу ойлгож...